راهکارهایی برای تغییرالگوی مصرف؛باتاکیدبرمصرف کالا های داخلی

باید توجه داشت اصلاح الگوی مصرف، نیاز به برنامه ضربتی ندارد، بلکه نیازمند برنامه ی اصلاحی، فرآیند مدار و مستمر است. امری که تحقق آن نیاز به کوشش همگانی و فرهنگ سازی پویا دارد.

اصلاح الگوی مصرف موضوعی است که باید برای رسیدن به مدل معقول مطلوب، همه جنبه­ های مثبت و منفی مصرف مورد توجه قرار بگیرد. بیشتر خانواده های ایرانی، به دلیل نداشتن مدیریت اقتصادی درآمد و هزینه، با مشکل مالی روبرو هستند. در این میان خانواده هایی موفق ترند که مسیر پس انداز، صرف جویی و قناعت را در پیش می گیرند. اگرچه امروزه تورم در جامعه بالا است و هرروز قیمت کالاهای ضروری افزایش می یابد، ولی گسترش پدیده تجمل گرایی، نداشتن قناعت و صرفه جویی مشکلات را دوچندان کرده است.

عامل دیگری که باعث بی انضباطی و ناهنجاری در حوزه ی مصرف در خانواده ها می شود، ورود کالاهای قاچاق و افزایش تمایل به مصرف کالاهای خارجی در بین آن ها است. متاسفانه رقابت، چشم و هم چشمی و اشتیاق و هیجان زیاد و کاذب به تجمل گرایی همراه با مصرف کالاهای لوکس خارجی و قاچاق در میان خانواده ها روز به روز در حال افزایش است. این مساله هزینه های زیان باری برای اقتصاد خانواده و کشور دارد. در بعد خانوادگی بالا رفتن هزینه های زندگی، ناتوانی در تامین هزینه ها، دعوا و درگیری در محیط خانوادگی و پیامد های ناگوار آن از جمله هزینه های زیان بار افزایش تمایل به مصرف کالاهای خارجی، تجمل گرایی و چشم و هم چشمی است. در بعد اقتصادی فروش نرفتن تولیدات با کیفیت داخلی، کاهش تولیدات کارخانه ها و مراکز صنعتی و حتی تعطیلی و ورشکستگی آن ها، بیکاری و نتایج وحشتناک ناشی از آن از جمله هزینه های زیان بار ورود کالاهای قاچاق و افزایش تمایل به مصرف کالاهای خارجی است. بنابراین برای حل این مشکلات و بهبود شرایط، راهکارهای ذیل پیشنهاد می گردد:

1-صرفه جویی و قناعت، از اصول اساسی و اجرایی مدیریت مالی در خانواده ها است. یک خانم خانه دار میتواند کمی به عملکرد خود در خانه دقت کند. سرنخ ­های اصلی حساسیت های خود را نسبت به شیوه ی مصرف کالا و مواد خوراکی، داخل خانه پیدا کند. برای مثال اگر بانوان خانه دار بر اساس عادت قبلی از مواد شوینده (پودر ماشین یا مایع خاصی) زیاد استفاده می کنند، در حالیکه می شود آن را تغییر داد، لازم است این اصلاح را در الگوی مصرف خود لحاظ کنند. مثلا ظروف را می توان با آب و مایع کمتری شست، به شرطی که شستن ظرف به تاخیر نیفتد و ده ها مورد دیگر که نیاز به آموزش، تغییر نگرش و فرهنگ سازی با استفاده از ابزار مختلف دارد.

2-برای جلوگیری از مصرف گرایی و اتلاف منابع و تشویق به مصرف کالاهای تولید داخل لازم است سند و نقشه ی راهبردی تهیه و ابلاغ شود و با تهیه آن، مسئولان سازمان های مختلف از طریق اجرا و به کارگیری روش ها و شیوه های مدرن، خود را در این مسیر و اصل مهم قرار دهند.

3-بالا بردن کیفیت کالاهای داخلی، ضمانت های مناسب و پایدار، خدمات بعد از فروش کارآمد، رقابتی کردن کالاهای تولید شده در صنایع از طریق از بین بردن انحصار، ایجاد زمینه های مناسب تبلیغات و معرفی کالا های با کیفیت تولید داخل و استفاده مطلوب از ظرفیت شبکه های مجازی از طریق کانال ها و شبکه های تعریف و مشخص شده که مورد اطمینان مردم قرار گیرد و برای رفع نیاز ها خود به آن ها مراجعه کنند، از جمله امور لازم در حوزه سیاست های تولید و توزیع است.

4-رسانه ملی به عنوان یک نهاد فرهنگی، اثرگذار، الگو ساز و تحول آفرین باید در راستای مقابله با ناهنجاری های مصرفی، تلاش کند. برای نمونه در فیلم ها و سریال هایی که تولید می شود به طور مستقیم و غیر مستقیم صرفه جویی، قناعت، مدیریت، اقتصاد خانواده، دفاع از محصولات تولید شده در داخل از طریق نفی برتری کالاهای خارجی، تشویق مردم به استفاده از محصولات داخلی، موارد مذکور را بعنوان یک فرهنگ پویا و پایدار در وجود مردم نهادینه کند. همچنین از طریق برگزاری نشست های خبری، آموزشی و تبلیغی برای مسئولین ذی ربط، زمینه های لازم را برای رشد و توسعه فرهنگ قناعت، صرفه جویی، مصرف کالاهای داخلی و جلوگیری از مصرف کالاهای قاچاق وخارجی فراهم نماید. زیرا در غیر اینصورت، اقتصاد ملی کشور از ابعاد مختلف تهدید خواهد شد. رسانه ملی می تواند برای مقابله با این مسائل حرکت عمومی بیافریند تا اسراف، تجمل گرایی و مصرف کالاهای قاچاق یا خارجی در نظر عموم مردم و خانوارها حرکتی ضد ارزشی جلوه کند.

در برنامه های خبری، آموزشی و تبلیغی رسانه ملی از یک سو باید زیان ناشی از اسراف، تجمل گرایی و مصرف کالاهای قاچاق یا خارجی بر اقتصاد کشور پر رنگ شود، از سوی دیگر ضرری که از این طریق بر مصرف کننده وارد می شود، بطور کامل و جدی مورد سوال قرار گیرد تا مردم با دانش و نگرش درست در مسیر درست قرار بگیرند و باعث رشد و توسعه کشور در تمام جوانب شوند.

پژوهش خبری صدا وسیما//دکتر جمال حاتمیان، مدرس دانشگاه خوارزمی