جهانی شدن تاق بستان کرمانشاه؛ کی و چگونه؟!

خبرگزاری صدا و سیما مرکز کرمانشاه؛

نگاهی به اقدامات گذشته
برای بررسی موضوع، بازگشتی داریم به گفت و گوی رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با خبرنگار ما در روز ۶ شهریور ۱۳۹۴، هنگام افتتاح هتل لاله کاروانسرای شاه عباسی بیستون استان کرمانشاه.
دکتر مسعود سلطانی فر در پاسخ به سوالی درباره روند ثبت جهانی شدن محوطه تاریخی تاق بستان گفت: این محوطه تاریخی در لیست ۶۰ اثر تاریخی ومعنوی ایران برای معرفی به یونسکو قرار دارد، اما با توجه به این که در هر سال مجاز هستیم فقط یک تا دو سهمیه به یونسکو معرفی کنیم، باید با اولویت بندی درست کار‌های لازم را در این مسیر صورت بدهیم.
وی افزود: برای ثبت جهانی یک اثر در یونسکو، باید شرایطی خاص در منطقه به وجود بیاید. از آن جمله می‌توان به ایجاد مدیریتی یکپارچه، هماهنگی بین مسئولان مختلف استان و رفع مشکلات موجود در عرصه و حریم بنا‌ها که کارشناسان ارزیاب یونسکو بر روی آن‌ها حساس اند، اشاره کرد.
سلطانی فر گفت: روند معرفی، بررسی و در لیست ثبت جهانی قرار گرفتن هر اثر زمان بر است به گونه‌ای که از زمان تقاضا برای ثبت یک بنا، فقط مراحل کارشناسی اش حداقل ۲ تا ۳ سال به طول خواهد انجامید، آن هم اگر همه مشکلات رفع شده باشد و هماهنگی‌های لازم هم صورت بگیرد.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در آن زمان تاکید کرد؛ هر وقت مسئولان استان کرمانشاه بتوانند شرایط لازم را به وجود بیاورند، مطمئنا تاق بستان در اولویت ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو طی سال‌های ۲۰۱۸ یا ۲۰۱۹ و به بعد، قرار خواهد گرفت.
اما در فروردین امسال (۱۳۹۶) بود که زهرا احمدی پور معاون سابق رئیس جمهور و رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با سفر به کرمانشاه در جمع اصحاب رسانه، از در دست بررسی بودن پرونده مجموعه تاریخی تاق بستان خبر داد و تاکید کرد؛ به علت وجود محدودیت در ارسال آثار به یونسکو، امسال امکان ارسال این پرونده را نداریم، اما به محض ساماندهی این محوطه تاریخی که برای ثبت جهانی شدن ضروری است، تاق بستان در اولویت ارسال قرار می‌گیرد.
احمدی پور البته کمبود اعتبارات را هم در این راه تاثیرگذار دانست و از تشکیل هیئت امنائی برای بررسی روند ثبت جهانی شدن تاق بستان خبر داد!؟
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه هم در گفت و گویی که چند ماه پیش با خبرنگاران داشت ضمن تاکید بر لزوم آزادسازی حریم تاق بستان به عنوان یکی از شروط مهم سازمان یونسکو گفت: به این منظور نخستین کاری که باید صورت داد بحث تعیین حریم‌های آن است که متأسفانه روندی کند دارد، اما حرکت‌هایی صورت داده ایم.
جلیل بالایی دومین اقدام را طرح مطالعاتی محوطه برشمرد و افزود: این طرح از قبل نیمه‌کاره باقی‌مانده، اما فعلا در فاز نخست توانسته ایم، خیابان اصلی یک طرفه آن را به خاطر حجم بالای بازدیدکنندگان ترمیم و سنگ فرش کنیم و نگذاریم اتومبیل‌ها دیگر در آن حرکت کنند.
وی با تاکید بر اینکه در مسیر ثبت جهانی کردن تاق‌بستان قرار گرفته ایم تصریح کرد؛ اما در این راه قوانین ملی و بین‌المللی بسیار سخت بوده و ما هم راهکار‌هایی داریم تا این مسیر زودتر پیموده شود.
بالایی افزود: یک سری کار‌های پیشگیری و مراقبت، و نیز اقداماتی برای ساماندهی محوطه تاق‌بستان در دست اجراست، ولی ما تا جایی اجازه ساماندهی داریم که در تملک دولت باشد و خیابان یک طرفه‌ای را هم که مسدود و سنگ فرش کرده ایم در تملک دولت قرار دارد، اما برای تملک مغازه‌های اطراف محوطه، نیازمند اختصاص اعتباراتی مناسب هستیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه سپس با اشاره به اینکه هر زمان طرحی را بخواهیم اجرا کنیم می‌بایست محل اجرا در تملک دولت باشد که در غیر این صورت نمی‌توان املاک مردم را تصرف کرد گفت: به همین علت فعلاً محدوده فعالیت ما در مسیر سامان دهی پرونده تاق بستان در همان حدی است که زمین و عرصه در اختیار داریم.
-لزوم تعیین تکلیف مونوریل (قطار شهری)، کبابی‌ها و تله کابین
پس از مرور کار‌های انجام شده، برای شنیدن توضیحات بیشتر به سراغ دکتر حسین راعی مدیر پایگاه‌های میراث جهانی بیستون و تاق بستان رفتیم.
وی با اشاره به آغاز حدودا ۸ ساله روند ثبت جهانی شدن محوطه تاریخی تاق بستان گفت: البته این اثر مهم در فهرست موقت یا همان لیست انتظار سازمان یونسکو قرار گرفته، اما برای ثبت جهانی شدن نیازمند مقدماتی چند است.
دکتر راعی گفت: نخست باید پرونده ثبتی را تهیه می‌کردیم و در گام دوم می‌بایست؛ بررسی‌های ارزیابان یونسکو مراحل خود را طی می‌کرد.
راعی با اشاره به اینکه در پی ارزیابی‌های ارزیابان یونسکو آن‌ها به این نتیجه رسیدند که باید کل این محوطه تاریخی ساماندهی شود گفت: طرح وارد فاز عملیاتی شده و تاکنون (۲۳ مهر ۱۳۹۶) حدود ۹۰ درصد از داخل آن سامان یافته است.
وی افزود: پس از آن باید به مشکلاتی دیگر بر سر راه این مهم، ازجمله مونوریل (قطار شهری)، دنده و جوجه کبابی‌های موجود در محل و در ادامه داستان احداث تله کابین می‌پرداختیم و نسبت به رفع این موانع اقداماتی اساسی صورت می‌دادیم که هم اکنون با این هدف در حال پیمودن مسیر هستیم.
مدیر پایگاه‌های میراث جهانی بیستون و تاق بستان با اعلام این موضوعات به عنوان ایرادات ارزیابان یونسکو گفت: به همین خاطر از حدود ۸ ماه پیش یک هیئت راهبردی متشکل از ۹ نفر خبره در حوزه‌های معماری، شهرسازی، میراث فرهنگی و باستان شناسی تشکیل داده ایم و این هیئت نیز در اسفندماه ۱۳۹۵ و تیرماه ۱۳۹۶ دو جلسه با دکتر اسدالله رازانی، استاندار سابق کرمانشاه برگزار کرد که نتایجی خوب هم در پی داشت.
راعی افزود: در آن دیدار‌ها برآن شدیم؛ در منطقه شکارگاه خسروپرویز پس از گمانه زنی‌هایی مشخص شود؛ آیا در آن نقطه داده‌ای میراثی وجود دارد یا نه...؟ اگر وجود داشت مونوریل در آن نقطه متوقف و مسیرش منحرف شود و در صورت نبود داده‌ای میراثی، به گزینه‌هایی دیگر بپردازیم.
البته براساس بررسی‌هایی که ما در خبرگزاری صدا و سیما صورت دادیم، تغییرات متعدد مدیریتی در استان تاکنون مانع از برداشتن گام‌هایی عملی و بلند در این زمینه شده است.
دکتر راعی سپس با اعلام اینکه تا به امروز توانسته ایم ۳ باب کبابی موجود در اطراف محوطه تاریخی تاق بستان را با صرف هزینه‌ای حدود ۱۰ میلیارد تومان خریداری و تخریب کنیم تصریح کرد؛ با مشورتی هم که با ارزیابان یونسکوداشتیم بنا برآن شد تا مطالعه برای ساماندهی دنده کبابی‌ها در دستور کار قرار گرفته و صرفا بر تخریب آن‌ها تاکید نشود.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون در خیابان سنگ فرش مجاور محوطه مشغول مطالعه چگونگی برخورد با تعدادی دیگر از دنده کبابی‌ها هستیم افزود: طبق برآورد‌های اولیه، فقط برای یک ساماندهی معمولی دنده کبابی‌های موجود در تاق بستان، به اعتباری حدود ۱۰۰ میلیارد تومان نیازمندیم.
راعی گفت: یونسکو بنا را بر آن دارد تا پس از مشاهده اراده و خواست مسئولان و مردم در حرکت به سوی ساماندهی منطقه به ویژه تعیین تکلیف وضعیت مونوریل (قطار شهری) به عنوان اصلی‌ترین مانع، اقداماتش را برای جهانی شدن تاق بستان صورت دهد.
مدیر پایگاه‌های میراث جهانی بیستون و تاق بستان سپس درخصوص طرح احداث تله کابین تاق بستان هم با این توضیح که طبق تعریف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر طرحی را که شهرداری در منطقه در دست اجرا دارد می‌بایست ضمن داشتن پیوست فرهنگی مناسب، به منظر فرهنگی، تاریخی و طبیعی تاق بستان آسیب نرساند گفت: در این زمینه با شهردار منطقه ۵ نشست‌هایی داشته ایم و به نقطه نظراتی مشترک هم رسیده ایم.
لزوم سرعت بخشیدن به روند جهانی شدن تاق بستان
راعی در پایان اظهار امیدواری کرد؛ با سرعت گیری روند برطرف شدن موانع موجود در این مسیر، این مهم در آینده‌ای نه چندان دور محقق شود.
البته او افزود: در دو جلسه‌ای که با استاندار سابق داشتیم به نظراتی مناسب و محرمانه درخصوص چگونگی رفع مشکل مونوریل و سایر موارد رسیدیم تا با اراده مردم و مسئولان و اتخاذ تصمیماتی مناسب، ضمن کمک به جهانی شدن سریع تاق بستان، گامی مهم برای رونق شهر و استان کرمانشاه برداشته و از عقب افتادن این پرونده ۸ ساله جلوگیری کنیم.
حال باید منتظر بمانیم؛ پس از جایگزین شدن آقای هوشنگ بازوند استاندار جدید به جای آقای اسدالله رازانی استاندار پیشین، نوع دیدگاه و تصمیم نماینده تازه دولت در قبال پرونده ثبت جهانی شدن محوطه تاریخی تاق بستان چه خواهد بود؟
آن چه مسلم است؛ تاخیر زیاد در این خصوص، علاوه بر آسیب رساندن به صنعت گردشگری و جذب گردشگران داخلی و به ویژه خارجی به سمت آثار متعدد تاریخی، معنوی و جاذبه‌های گردشگری منطقه باستانی کرمانشاهان، خسارت‌هایی بزرگ هم در راه شناساندن هر چه بیشتر و مناسب‌تر شکوه و عظمت تاریخ کهن تاق بستان به جهانیان به دنبال خواهد داشت.

دبیر خبر و نگارنده: محمدامید باباخاصی