تولید سوخت ۲۰ درصدی، دستور کار رآکتور اتمی تهران

علی اکبر صالحی در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صداوسیما؛ با تبیین ابعاد نوسازی این رآکتور گفت: رآکتور تهران قدیمی است و حدود 40 سال از عمرش می گذرد و بیش از یک سال و نیم است که در حال نوسازی ابعاد مختلف آن هستیم.

وی افزود: کسانی که پیش تر این رآکتور را دیده اند اکنون می توانند تغییرات آن را ببینند که کاملاً و از جهات مختلف نوسازی و کارهای بزرگی در آن انجام شده است تا اطمینان لازم در خصوص مسائل ایمنی به ویژه از نظر زلزله حاصل شود.

صالحی اضافه کرد: این رآکتور اکنون کاملاً ایمن شده و همه چیز آن تحت اشراف است به نحوی که لحظه به لحظه همه فعالیت های آن را کنترل می کنیم.

وی گفت: یکی از کارهای دیگری که در رآکتور تحقیقاتی نوسازی شده تهران انجام شده ایجاد بخش جدیدی به نام مدار تست سوخت هسته ای است که نخستین بار در کشورمان انجام شد و با استفاده از این مدار، تست عملیاتی اکتیو سوخت انجام می شود به نحوی که سوختی را که بخواهیم در یک رآکتور تحقیقاتی یا نیروگاهی استفاده کنیم باید قبل از آنکه مرحله نهایی خود را طی کند روی آن آزمایش های لازم انجام شود.

­رئیس سازمان انرژی اتمی افزود: با این آزمایش ها مشخص می شود که سوخت قابلیت تحمل شرایط سخت فشار، گرما، و تشعشعات داخل رآکتورها را دارد یا ندارد و برای این کار باید مدار تست یا شبیه سازی ایجاد کنیم که سوخت مد نظر در اندازه های کوچکتر در شبیه ساز آزمایش و پس از تأیید در قلب رآکتور قرار داده شود.

صالحی اضافه کرد: این گونه، شرایط مد نظر رآکتوری که در آینده باید سوخت در آن قرار گیرد به دست می آید به نحوی که مثلاً گرمای ورودی و خروجی، میزان فشار آب، میزان تشعشعات و دیگر شاخص ها به دست می آید و سوخت را در این مدار تحت همان شرایط قرار می دهند تا پس از تأیید در رآکتور، مد نظر قرار داده شود.

وی ادامه داد: با این آزمایش ها مشخص می شود که مقاومت سوخت چقدر است و اگر ضعفی دارد یا شکافی در آن ایجاد شده بررسی خواهد شد و با عملیات مهندسی، فرآیند تولید نهایی سوخت را به کارخانه ای که در آن تولید می شود اعلام می کنند.

صالحی گفت: به عنوان نمونه، شرایط سوخت از نظر نوع موادی که در آن به کار گرفته می شود یا نوع عملیات حرارتی که باید روی آن مواد انجام شود مشخص و اعلام می کنند تا معلوم شود که سوخت رآکتور مد نظر اعم از اینکه برای استفاده در رآکتورهای تحقیقاتی یا نیروگاهی باشد با اطمینان کافی تولید کنند و در رآکتور جای دهند.

معاون رئیس جمهور افزود: طراحی همه جزئیات مدار تست سوخت هسته ای در رآکتور تحقیقاتی تهران اعم از طراحی مفهومی، پایه و جزئی با اقدام جوانان و متخصصان غیور کشورمان در یکی دو سال اخیر انجام و همه تجهیزات لازم در کشورمان ساخته شده است که افتخارآمیز است.

وی اضافه کرد: کسانی که تخصص دارند می دانند که نخستین بار چه کار بزرگی در نوسازی رآکتور تهران انجام شده است به نحوی که می توانیم سوخت را به طور اکتیو آزمایش کنیم و این دستاورد بزرگی است.

صالحی گفت: ما در این رآکتور تغییرات دیگری نیز انجام داده ایم به نحوی که در طبقات زیرین آن می توانیم آزمایش های بیشتری انجام بدهیم در حالی که متأسفانه پیشتر از بخش زیرین رآکتور تهران استفاده نمی شد که آنرا بازسازی کردیم و اکنون تیوب ها و کانال های خاصی در این بخش تعبیه شده است که به رآکتور راه دارد، همچنین تمام شیرآلات رآکتور را تعویض کرده ایم.

وی با تبیین تجهیزات و بخش های مختلف رآکتور نوسازی شده تهران افزود: اکنون دو اتاق کنترل در این رآکتور داریم یکی اتاق کنترل قدیمی و دیگری اتاق کنترل جدید و رآکتوری کاملاًَ ایمن و نوسازی شده است که با اطمینان می توانیم استفاده بیشتری از آن بکنیم.

صالحی اضافه کرد: پیشتر از این رآکتور استفاده های بسیار کمتری می شد و بیشتر در زمینه تولید رادیودارو از آن استفاده می شد که البته این بهره برداری نیز ادامه خواهد یافت و حتی در این زمینه نیز قدم هایی بر می داریم که از رآکتور استفاده بهینه تر و بیشتری شود.

­رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: ما اکنون به سوخت رآکتور می اندیشیم؛ در دوره مدیریت پیشینم در سازمان انرژی اتمی نیز سوخت 20 درصدی کنونی را خودمان ساختیم و بارگذاری کردیم که اکنون نیز از آن استفاده می کنیم اما به همین میزان بسنده نکرده ایم و در حال فعالیت برای ساخت و بهره برداری از سوخت های جدید در این رآکتور هستیم.

صالحی افزود: در تلاشیم سوخت جدید 20 درصدی برای این رآکتور تعبیه کنیم که اگر این کار را انجام دهیم راندمان رآکتور تحقیقاتی تهران را می توانیم افزایش دهیم و اینها برنامه های آینده ماست.

وی در پاسخ به این پرسش که سوخت 20 درصدی کنونی در رآکتور تهران تا چه زمان قابل استفاده است گفت: کاربرد این سوخت مانند بنزین خودرو است که بستگی به این دارد چقدر با بنزین موجود مسافت بیشتری طی شود، اگر بخواهیم از رآکتور 24 ساعته یا روزی چند ساعت استفاده کنیم، مدت زمانی که سوخت می تواند کفایت کند قابل محاسبه است زیرا میزان انرژی که داخل سوخت وجود دارد، میزان معینی است و بستگی به این دارد که چقدر از آن انرژی بخواهیم استفاده کنیم.

صالحی افزود: ما به سمتی می رویم که امیدوارم رآکتور تهران به طور دائم کار کند که البته این هزینه دارد و جزو برنامه های آینده ماست زیرا تا کنون رآکتور فقط در هفته ساعات مشخصی فعال بود و در موارد استثنایی مانند تولید رادیو دارو یا تست های خاص از آن استفاده می شد.

وی گفت: اکنون متولیان رآکتور تهران برنامه ای را طراحی کردند که با اجرای آن بتوانیم به نحوی برنامه ریزی کنیم که از آن نهایت بهره برداری به ویژه در حوزه های تحقیقاتی و دانشجویی شود گرچه پیشتر نیز فعالیت های دانشجویی انجام می شد اما می خواهیم آن را وسعت دهیم.

­رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره نحوه تولید و تعبیه سوخت 20 درصدی در رآکتور تهران به رغم محدودیت های برجام، اظهار داشت: ما هنوز سوخت 20 درصد در اختیار داریم و برای اینکه سوخت جدید بسازیم مراحل بسیاری را باید طی کنیم.

صالحی گفت: اولاً طراحی این سوخت مهم است که متخصصان ما پیشتر طراحی کرده اند اما طراحی های جدید دیگری نیز لازم است که تحت عنوان سوخت های توبیولور باید داشته باشیم.

وی افزود: اکنون سوخت رآکتور تهران صفحه ای است یعنی صفحه های 60 سانتیمتری که به تعداد 10 تا 12 صفحه ای کنار هم چیده می شوند اما اکنون این صفحات را می خواهیم مدور و با مرکز واحدی بارگذاری و استفاده کنیم که این فناوری پیچیده و جدیدی است و اگر بتوانیم به توانایی ساخت چنین سوختی برسیم بازدهی رآکتور افزایش می یابد.

­رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: به فرض که این سوخت را بسازیم نمونه آن را در مدار تست سوخت اتمی می گذاریم و تا مدتها تحت شرایط خاص عملکردش را بررسی می کنیم تا مطمئن شویم که عملکرد مطلوبی دارد و بعد از آن استفاده می کنیم.

صالحی افزود: ممکن است این پرسش مطرح شود که قبلاً که چنین مدار تستی را نداشتیم سوخت 20 درصد را چطور آزمایش کردیم؟ آوردیم و در همین رآکتور آزمایش کردیم و اتفاقاً برخی سوخت هایی که تست شد فِیل شدند یعنی نتوانستند مقاومت کنند و در همین استخر نگهداری می شوند.

وی گفت: اما اکنون یک قدم جلوتر رفته ایم و دیگر نمی گذاریم سوخت در واقعیت خودش فِیل شود بلکه قبلاً تستش می کنیم تا مشخص شود که اگر در جاهایی مشکل دارد دوباره روی طراحی سوخت کار می شود تا اطمینان حاصل کنیم که سوخت مد نظر برای بارگذاری در رآکتورها اعم از تحقیقاتی و قدرت قابل اطمینان است.

معاون رئیس جمهور اظهار داشت: رونمایی از رآکتور نوسازی شده تهران و مدار تست سوخت آن پس فردا با حضور رئیس جمهور به طور رسمی انجام خواهد شد که این خبر خوبی برای مردم مان است به ویژه برای صاحبنظرانی که می دانند چه کار بزرگی انجام شده است.

صالحی گفت: در نوسازی رآکتور تحقیقاتی تهران عملاً رآکتوری واقعی ساخته ایم به نحوی که تمام مراحل پیش گرمایشی، ساخت مبدل حرارت و تنظیم کننده های فشار و دیگر تجهیزات لازم انجام شده است که البته این در اندازه های قابل کاربرد برای رآکتورهای تحقیقاتی است.

وی افزود: اما این قدم نخستی بود که جوانان متخصص کشورمان برداشتند و زمانی که با رویه کار آشنا شدند قدم بعدی را برای ساخت تجهیزات مشابه به منظور استفاده در رآکتورهای قدرت بر می دارند.

علی اکبر صالحی همچنین در این مصاحبه اختصاصی با بیان اینکه سن این راکتور 40 سال بود گفت : در یک سال گذشته با تلاش محققان و جوانان ایرانی این راکتور به طول کامل بازسازی شده و امروز راکتوری جوان در خدمت فعالیتهای تحقیقاتی کشور است .

وی افزود : در کنار نوسازی این راکتور ،​ نخستین بار مدار آزمایش سوخت هسته ای ایجاد و نصب شده است تا تاب آوری سوخت تولیدی برای استفاده در نیروگاهها نیز در این راکتور تحقیقاتی انجام شود .

صالحی خاطرنشان کرد : مدار نصب شده در این مجموعه توان ایجاد فشار 20 تا 30 اتمسفر فشار و آزمایش تاب آوری سوخت تولیدی در برابر حرارت و تشعشعات راکتور را دارد.

وی ساخت این تجهیزات را افتخاری جدید برای محققان ایرانی دانست و افزود : این تجهیزات تست ساخته شده برای راکتورهای تحقیقاتی قابل استفاده است و گام نخست برای طراحی و ساخت تجهیزات تست در ابعاد بزرگتر با تاب آوری 160 اتمسفر برای استفاده در روند تولید سوخت نیروگاهی است .

رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه تمامی مراحل طراحی و کارگاهی ساخت این تجهیزات مدار تست سوخت هسته ای به همت جوانان ایرانی انجام شده است؛ خاطرنشان کرد : این مدار فرایندی ضروری در روند تولید سوخت نیروگاهی است و سوخت پیش از تکمیل فرایند تولید باید آزمایش های تاب آوری در برابر حرارت، فشار و تشعشعات راکتور را پشت سر بگذارد .