جایگاه آفریقا در هزاره سوم ميلادي(بخش دوم)

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، رهبران آفریقایی درصددند راهبردی دراز مدت را در راستای حل مشکلات اساسی این قاره بویژه در عصر کنونی و روند شتاب آلود جهانی شدن تدوین نمایند . این راهبرد در برگیرنده اصولیست که عبارتند از :

تکیه کردن به اتحادیه آفریقا به عنوان مرکز ثقل کشورهای قاره، توسعه روحیه خودباوری اجتماعی ، سالم سازی مدیریت و رهبری ، پر رنگ سازی دین باوری در بین مردم، مقابله با پدیده مهاجرت و فرار مغزها، مبارزه با بی سوادی و ریشه کن ساختن آن، تلاش برای زدودن افکار سنتی مردان در محدود نگاه داشتن زنان ، توسعه فرهنگ جهانی صلح در آفریقا، گسترش نقش دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، رشد نظام دموکراسی و احترام به آزادی های فردی، بهبود وضعیت اقتصادی، تلاش برای رفع مشکلات جوانان ، ارتقاء وضعیت رسانه های جمعی، زدودن برخی افکار و سنت های خرافی .

شواهد موجود حاکی از آن است که این بار اراده ای هماهنگ برای رسیدگی به این امور وجود دارد.

در این میان مردمان این قاره پس از مدت های طولانی اثرپذیری از دیگر فرهنگ ها، این بار با دیدی آگاهانه و با گام هایی استوار و مطمئن درصدد ورود به دهکده جهانی بوده و حتی قصد تاثیرگذاری بر دیگر فرهنگ ها و تمدن ها را نیز دارند و بقول "تابو امبکی" رئیس جمهور اسبق آفریقای جنوبی"جایگاه آفریقا در جامعه جهانی باید تا آن اندازه ارتقاء یابد که اگر آفریقا به عنوان تامین کننده منافع و اهداف جامعه جهانی در نظر گرفته می شود ، جامعه جهانی نیز ملزم گردد درحد قابل قبولی منافع و اهداف آفریقا را مد نظر داشته باشد".

این راهبرد جدید قاره آفریقا در حقیقت در راستای دیدگاه اندیشمندانی همچون "سدار سنگوار" پدر استقلال و نخستین رئیس جمهور سنگال قرار دارد که همواره تاکید داشت : " قوانین سنتی قبایل آفریقا که نسل به نسل از پدران به پسران انتقال یافته است ضامن بقای جوامع گوناگون آفریقا است و از زمانی که این مقررات نانوشته توسط غربی ها به قهقرا کشیده شد قبایل این قاره دچار تشتت شده و به درگیری و خشونت روی آوردند". در حقیقت آفریقا اکنون سر از خواب برداشته است و همایش های گوناگونی که طی دو دهه گذشته در سطح این قاره در ارتباط با تمدن هایی همچون تمدن نوبه ، مصر ، باهیما (اوگاندا ) ، آشانتی ، یوروبا ، سونگائی ، ماندینگو ، داهومی ، شیرازی ها ، زیمبابوه بزرگ و ... برگزار شده است نیز تجلی گر معرفی فرهنگ و هویت راستین این قاره به جهانیان است. 

تقویت روحیه خودباوری اجتماعی

در عین حال یکی از شاخصه های مهم در فرآیند جریان سازی فرهنگی قاره آفریقا ، خودباوری اجتماعی مردمان قاره آفریقا است که در بین تمامی کشورها ی آفریقایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

هر چند اصولا مردم آفریقا و بویژه سیاهان این قاره مردمانی نسبتا مغرور بشمار می روند ولی در ارتباط با روحیه خود باوری جمعی و فردی در این قاره بویژه منطقه زیر صحرای بزرگ آفریقا باید اذعان داشت متاسفانه تئوری های دانشمندان گوناگون غربی در جهت عقب افتاده نشان دادن آفریقایی ها از نقطه نظر ذهنی و روانی در دهه های 1950 تا 1980 و استعمار طولانی مناطق مختلف این قاره اثرات عمیقی بر جان و روح مردمان آفریقا - مبنی بر فرو دست بودن در مقابل سفید ها - بر جای نهاده است و به گفته «قوام نکرومه» پدر استقلال غنا (و از بنیانگذاران سازمان وحدت آفریقا) :" در دوره استعمار با افریقائیان همانند حیوانات رفتار می شد و استعمارگران قصد داشتند فرهنگ و هویت آفریقایی را نابود کنند". لذا روشنفکران سیاستمداری همچون جولیوس نایرره ، قوام نکرومه ، نلسون ماندلا ، سدار سنگوار ،‌ احمد سکوتوره ، پاتریس لومومبا و ... نیز علیرغم تاثیرگذاری عمیق فرهنگی بر مردمان آفریقا نتوانستند بر این اندیشه سنتی بطور کامل غلبه نمایند و هنوز سیاهان ، سفید پوستان را اربابان خود و موجوداتی مافوق خویش تلقی می نمایند.

از این روی حتی واکنش کشورهایی همچون زیمبابوه در راستای خلع ید سفید پوستان نیز صرفآ عکس العملی انتقام جویانه علیه حاکمان سابق این کشور تلقی می گردد . اتحادیه آفریقا به عنوان پرچمدار نهضت بازگشت به خویشتن آفریقا باید راهی طولانی را برای تثبیت روحیه خود باوری ملت های این قاره طی نماید که مستلزم همیاری و همدلی مردمان کشورهای مختلف آفریقاست و همان گونه که اشاره شد مقدمات جدی این امر آغاز شده است.

گسترش رسانه های گروهی و مطبوعات

در رابطه با رسانه های گروهی و مطبوعات در قاره آفریقا باید گفت طی دو دهه گذشته رسانه های گروهی اعم از رادیو و تلویزیون ، روزنامه ها و مجلات گوناگون رشد قابل ملاحظه ای یافته اند و تعداد افرادی که از وسایل ارتباطی استفاده می کنند در مناطق مختلف آفریقا بطور چشمگیری افزایش یافته است . در این میان رادیو به عنوان وسیله ای سهل الوصول ، ارزان و قابل دسترس نقش بسیار مهمی در انتقال یافته های فرهنگی اقوام و ملل گوناگون این قاره ایفا می کند . تلویزیون نیز بتدریج در حال هموار ساختن جایگاه خود در این قاره است و هر چند تا یک دهه پیش صرفا به عنوان وسیله ای تجملی در نظر گرفته می شد که تنها اقلیتی محدود امکان دستیابی به آن را داشتند ولی اکنون حداقل در بین خانواده های شهری به یکی از ملزومات زندگی تبدیل شده است.
مطبوعات اعم از روزنامه ها و نشریات انگلیسی ، فرانسه ، پرتغالی ، عربی و زبان های بومی نیز از اهمیت خاصی در توسعه آگاهی های عمومی بومیان آفریقا برخوردارند و از شاخص ترین خصوصیات فرهنگی سیاهان قاره آفریقا بالا بودن فرهنگ مطالعه در بین آنهاست . علاوه بر آن طی یک دهه اخیر صدها نشریه الکترونیکی نیز در کشورهای مختلف براه افتاده و در کشورهایی نظیر بنین ، بورکینافاسو ، ماداگاسکار ، توگو گینه بیسائو ، کیپ ورد و .. که معمولا به عنوان کشورهایی با پایین ترین سطح فناوری های ارتباطی در نظر گرفته می شوند نیز تعداد کاربرانی که همه روزه به سایت های اینترنتی مختلف مراجعه می کنند بسرعت افزایش یافته است.

به موازات آن شبکه های اجتماعی نیز بسرعت در قاره آفریقا در حال گسترش بوده و امروزه به عنوان یکی از موثرترین ابزار ارتباطی در سرتاسر این قاره با اقبال عمومی قشرهای مختلف مردمی مواجه گردیده است.این امر نوید بخش آینده ای نوین در هزاره سوم میلادی است و مطمئنآ رشد و توسعه مطبوعات و رسانه های گروهی ، با در نظرگرفتن آزادی نسبی آنها از عوامل مهم پیشرفت این قاره در عرصه فرهنگ در نظر گرفته می شود. از این روی رهبران آفریقا معتقدند بهره گیری از این ابزار یکی از مهم ترین اهداف فرهنگی مهم جوامع آفریقایی در هزاره سوم میلادی به شمار می رود .

==============================

نویسنده: امیر بهرام عرب احمدی - کارشناس ارشد مسائل آفریقا و مدیر گروه مطالعات

جنوب آفریقا، دانشگاه تهران.