کتاب خاطرات عربی رهبر معظم انقلاب چگونه تدوین شد؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای؛ «انّ مع الصبر نصراً» عنوان کتاب خاطرات خودگفته‌ی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از دوران مبارزه علیه رژیم پهلوی به زبان عربی است که عصر پنجشنبه (۱۸ بهمن ۱۳۹۷) در مراسمی در بیروت رونمایی شد.

این کتاب توسط دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای همزمان با ایام دهه‌ی مبارک فجر انقلاب اسلامی منتشر شده و ترجمه‌ی فارسی آن نیز به زودی روانه‌ی بازار خواهد شد. از این رو دکتر محمدعلی آذرشب استاد دانشگاه تهران که مسئولیت گردآوری این کتاب را برعهده داشته است در گفتاری به شرح چگونگی تهیه این کتاب می‌پردازد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یک فقیه و ادیب و یک ناقد ادبی هستند. معمولاً فقهای بزرگ جهان اسلام -چه سنی و چه شیعه- ارتباطشان با ادبیات عرب و با زبان عربی بسیار گسترده است و هرچه ذوق ادبی‌شان بیشتر شود، ذوق فقاهتی‌شان هم بیشتر می‌شود. امکان ندارد یک کسی ذوق فقهی خوبی داشته باشد، بدون اینکه ذوق ادبی هم داشته باشد، خصوصاً در ادبیات عرب و در زبان عربی.

زبان عربی؛ زبان ادبیات، زبان فقه و زبان تمدن اسلامی

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز با ادبیات عرب آشنایی کاملی دارند به‌خاطر اینکه شخص فقیه، باید آشنایی کامل با زبان عربی داشته باشد. استناد فقیه به قرآن و سنت است و قرآن و سنت در درجه‌ی بالای زبان و ادبیات عرب است. بنابراین فقیه نه‌تنها باید به‌طور کامل به زبان عربی آشنا باشد بلکه ذوق ادبی عربی هم باید داشته باشد. ادبای ایران نیز -چه ادبای قدیم و چه بسیاری از ادبای معاصر- با زبان عربی آشنایی کامل دارند و ذوق ادبی عربی هم دارند. دیوان حافظ را که باز می‌کنید، غزل «الا یا ایّها الساقی اَدِر کأساً و...» را می‌بینید؛ یعنی هیچ‌گاه ادبیات عربی از ادبیات فارسی جدا نیست.

علاوه بر این‌ها زبان عربی فقط زبان عرب‌ها نیست، بلکه زبان تمدن اسلامی است. هر جای دنیا که مسلمان ببینید کم‌وبیش آشنایی با زبان عربی از نظر قرائت یا تلاوت یا استماع وجود دارد. هر جایی که تمدن اسلامی وجود دارد، زبان عربی هم هست. ایران گهواره‌ی تمدن اسلامی است، در عین حالی که گهواره‌ی زبان و ادبیات عرب است؛ بزرگ‌ترین نحوی‌دانان عربی ایرانی‌اند، بزرگ‌ترین بلاغیون زبان عربی ایرانی‌اند، بزرگ‌ترین مفسرینی که به زبان عربی تفسیر نوشته‌اند ایرانی‌اند.

بنابراین زبان عربی هیچ‌وقت از زبان فارسی جدا نبوده است، بلکه هرچه یک ادیب فارسی‌زبان آشنایی بیشتری با زبان عربی داشته باشد، ادبیات فارسی‌اش هم قوی‌تر است. زبان عربی و زبان فارسی هر دو زبان تمدن اسلامی است؛ مثلاً اقبال لاهوری یک روز هم به ایران نیامده، ولی تمام دیوان‌های شعرش به زبان فارسی است. این نشان می‌دهد که زبان فارسی چون با زبان قرآن پیوند خورده یکی از زبان‌های تمدن اسلامی شده است. پس هیچ‌گاه زبان عربی یک زبان بیگانه از زبان فارسی نبوده است.

در دانشگاه و دانشکده‌ی ادبیات هم در دسته‌بندی‌ها، تمام زبان‌های خارجی را به دانشکده‌ی زبان‌های خارجی بردند اما زبان عربی در دانشکده‌ی ادبیات ماند، چون این زبان یک زبان خارجی نیست؛ این زبان تمدن اسلامی و مکمل زبان فارسی است.

اساس عشق و علاقه‌ی رهبر انقلاب به زبان عربی، به‌خاطر فقاهت ایشان و ادیب بودن ایشان و ناقد بودن ایشان و داعیه‌ی ایشان بر تمدن اسلامی است. چون هرکس داعیه‌ی تمدن اسلامی دارد باید روی مهم‌ترین عامل ایجاد وحدت تمدنی که همان زبان عربی است، انگشت بگذارد.

ماجرای کتاب «انّ مع الصبر نصراً»

با این مقدمه‌ای که گفتم، آیت‌الله خامنه‌ای سال‌ها پیش جلساتی داشتند که در آن به زبان عربی صحبت می‌کردند؛ جلساتی درباره‌ی ادبیات عرب قدیم و معاصر. گاهی در لابه‌لای صحبت‌ها خاطراتی هم بیان می‌کردند. به ایشان در آن جلسات گفتیم که شما که دارید به زبان عربی صحبت می‌کنید، امکان دارد که این خاطراتتان را از اول شروع کنید و بیان کنید؟ تا این خاطرات تدوین و منتشر بشود و درس باشد برای دیگران.

ایشان هم گفتند با کمال میل و همان لحظه بسم الله الرحمن الرحیم گفتند و شروع کردند به گفتن خاطرات؛ از کودکی تا دوران مبارزه، از مجاهدت‌ها و زندان‌ها و تبعید و شکنجه‌ها گرفته تا کارهای میدانی و درس‌ها و نویسندگی‌شان. همین‌طور ادامه دادند تا خاطرات رسید به آغاز انقلاب اسلامی. این خاطرات تدوین شد و شد کتاب «انّ مع الصبر نصراً».