ترکیه و قطر، سناریوی خطرناکی در قبال بحران لیبی پیش گرفتند

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما؛ روزنامه رای الیوم در مقاله‌ای به قلم عبدالباری عطوان نوشت: زمانی که هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان پس از سفر کوتاه به پایتخت لیبی هشدار داد این کشور اکنون در «آرامش فریبنده» به سر می‌برد، دقیقا واقعیت را گفت. اکنون طرفین نزاع در لیبی به شدت سرگرم جمع آوری نیرو هستند.
هشدار وزیر امور خارجه آلمان را در صورتی می‌توانیم درک کنیم که آن را در قالب سفر بی سابقه دو شنبه گذشته خالد العطیه وزیر دفاع قطر و خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه به طرابلس قرار دهیم. این دو بطور جداگانه با فایز السراج و فتحی پاشا وزیر کشور قدرتمند دولت سراج دیدار و توافقنامه سه جانبه‌ای امضاء کردند که درباره تشکیل ارتش قدرتمند و نوین لیبی، ساخت موسسات دولت لیبی، اعزام مشاوران نظامی قطری به طرابلس و تاسیس دانشکده‌های نظامی قطر و ترکیه برای آموزش و توانمندسازی ارتش برای انجام وظیفه حفاظت از امنیت کشور است.

 

در هشت سال اخیر این نخستین بار است که یک مقام بلند پایه قطری به این شیوه علنی به طرابلس سفر می‌کند، زیرا مقامات قطری ترجیح می‌دادند پشت پرده بمانند، اما این بار سفر غیر مترقبه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به دوحه سه روز قبل از دیدار وزرای دفاع قطر و ترکیه از طرابلس, «قواعد درگیری» را تغییر داد و تغییری را که اکنون شاهد آن هستیم، به وجود آورد؛ بنابراین وزیر دفاع قطر به پایتخت لیبی سفر کرد و آن را علنی ساخت و همین امر سبب شد بحران لیبی بار دیگر به سر خط خبر‌ها تبدیل شود.

این تحرک نظامی قطر و ترکیه بازتاب‌های منطقه‌ای داشت وسبب افزایش سطح تنش شد و احتمال مقابله نظامی را به ویژه پس از توافق سه جانبه لیبی، ترکیه و قطر برای ایجاد دو پایگاه دریایی ترکیه در شهر مصراته و شهر مدینه الخمس در غرب لیبی در سواحل مدیترانه افزایش داد. این پایگاه در کنار پایگاه «الوطیه» در جنوب غربی پایتخت ساخته می‌شود. برخی خبر‌ها نشان می‌دهد هدف اصلی سفر وزرای دفاع قطر و ترکیه تعیین «ساعت صفر» برای حمله به شهر‌های سرت و الجفره بوده است.
چهار تحول مهم در جبهه دیگر نزاع در بحران لیبی رخ داد که اگر بخواهیم نقشه تحرکات نظامی و سیاسی را در روز‌ها و هفته‌های آینده بررسی کنیم باید این چهار تحول را در نظر بگیریم.

 

تحول نخست
نخستین تحول حمله تند پنج شنبه گذشته امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه است که مجله «باری ماتچ» آن را چند ساعت قبل از دیدار سران فرانسه و آلمان منتشر کرد. مکرون، اردوغان را متهم کرد و گفت «سیاست توسعه طلبانه‌ای در پیش گرفت که اصول قومی و اسلامی را در هم آمیخت که با منافع اروپا سازگاری ندارد و عامل متزلزل کننده ثبات اروپا است که باید با استفاده از هر شیوه و ابزاری با آن مقابله شود».

 

تحول دوم
دومین تحول این است که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر در نشست با فرمانده سپاه دوم عملیات و رئیس ستاد مهندسی نیرو‌های مسلح به نیرو‌های مسلح دستور داد در بالاترین سطح آماده باش قرار داشته و برای حفاظت از امنیت ملی مصر آماده باشند.
چنین فرمانی همزمان شد با اظهارات شیخ صالح الفندی رئیس شورای عالی قبائل لیبی که گفت این شورا به ارتش مصر چراغ سبز داده است که در صورت بروز هر تحرکی در قبال سرت و الجفره، در لیبی مداخله نظامی کند.

وی تاکید کرد السیسی متعهد شد در صورت تجاوز ترک‌ها به خط قرمز در سرت، حمایت نظامی هوایی، زمینی و دریایی به عمل آورد.

 

سومین تحول این است که برخی گزارش‌های مطبوعاتی نشان می‌دهد شمار «جهادیون» که ترکیه از سوریه (به لیبی) اعزام کرد به ۳۰ هزار نفر رسید که شماری از آن‌ها از اتباع کشور‌های دیگر هستند و این تعداد جنگجو سبب نگرانی اردوگاه مخالف ترکیه یعنی مصر، امارات، فرانسه، یونان و روسیه در کنار نیرو‌های ژنرال حفتر شده است.

 

چهارمین تحول این است که طرح‌های آمریکا برای تبدیل سرت و الجفره به مناطق خلع سلاح شده و جمع کردن همه طرف‌ها کنار یکدیگر برای مذاکره شکست خورد. همچنین تلاش‌های مغرب برای دستیابی به توافق «صخیرات ۲» ناکام ماند و میانجیگری‌ها و تلاش‌های مسالمت جویانه فروکش کرد.

تنش بین فرانسه و ترکیه و جنگ لفظی سران دو کشور بطور روزافزونی ادامه دارد و اردوغان درباره همتای فرانسوی خود گفت با اعزام دو فروند هواپیمای «رافائل» و دو کشتی جنگی به قبرس، وحشیانه‌ترین اقدامات قلدرمابانه را به عمل می‌آورد و وی (اردوغان) تسلیم این قلدری نخواهد شد و به استخراج نفت و گاز ادامه خواهد داد. این تنش منتظر جرقه‌ای برای شعله ور شدن درگیری است که همه طرف‌ها ادعا می‌کنند خواهان آن نیستند.

 

سناریوی ترکیه و قطر که همواره در بحران سوریه حاکم بود و هست اکنون در چارچوب ائتلاف نظامی منطقه‌ای گسترده تری به بحران لیبی منتقل می‌شود و شاید به بحران‌های دیگری که هم اکنون به وجود آمده یا در آستانه به وجود آمدن است، منتقل شود. واضح است ترکیه و قطر دیپلماسی را کنار گذاشتند و از نظریه «جرأت، سریعترین راه برای رسیدن به پیروزی است» پیروی می‌کنند. این دو روی تردید طرف‌های درگیر و ترس آن‌ها از پیامد‌ها وهزینه‌های انسانی و مادی جنگ تکیه می‌کنند. تکیه ترکیه و قطر بر این امر خطرناک و در هر صورت سرشار ازخطرات است، اما با توجه به مواضع سابق اردوغان چنین امری جای تعجب ندارد.
کشور‌های اتحادیه مغربی بر سر کوه آتشفشانی ایستاده اند که در آستانه فوران قرار دارد و به همراه آن شرق مدیترانه نیز منفجر خواهد شد و نزاع بین دو طرف بر سر نفت، گاز، نفوذ و معاملات مالی و تجاری است و هر کس غیر از این بگوید خود و دیگران را فریب داده است.
بعید نیست کودتای نظامی در مالی سرآغازی باشد و اقدام مکرون در تحریک اتحادیه اروپا ضد ترکیه مقدمه‌ای برای جنگ منطقه‌ای و شاید جهانی باشد که کنترل یا پیش بینی نتایج آن دشوار خواهد بود.
پرسشی که قویا مطرح می‌شود این است که تا چه زمانی سکوت الجزایر، تردید تونس و بیطرفی مغرب محتاط ادامه خواهد یافت؟
و آمریکا که درهمه عرصه‌ها بازی می‌کند در چه جایگاهی قرار دارد؟ روز‌های آینده آبستن حوادث غافلگیر کننده است.