مرمت خانه محسنی‌ها

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ در میان خانه‌های بزرگ و کوچک بافت تاریخی و مرکزی شهر اراک همواره دیوار‌های در حال فروریختن عمارتی مجلل در یکی از کوچه‌های نزدیک به چهارسوق بازار خودنمایی می‌کرد که این روز‌ها مشاهده این دیوار با داربست‌های همراه است.
برای جویا شدن از موضوع سراغ اهالی خانه رفتیم که با ممانعت ورود مواجه شدیم و بالاخره پس از هماهنگی‌هایی با خبر شدیم عمارت در حال مرمت است خبری که می‌تواند دل هر اراکی را از احیای یکی از شاخص‌های بومی این شهر خوشحال کند.
بنای ارزشمند خانه محسنی‌ها در اراک، یکی از بنا‌های تاریخی است که ساخت آن به دوره قبل و قاجار برمی گردد.
عمارتی نیم هکتاری که یکی از زیباترین شاهکار‌های معماری دوره قاجار در ایران است و پانزدهم دی ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۳۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
به گفته یکی از دست اندرکاران مرمت این خانه با هزینه یکی از نوادگان حاج اقا محسن اراکی که در آمریکا زندگی می‌کند زیر نظر میراث فرهنگی و در قالب بنیاد محسنی در حال مرمت است.
عمارت مشتمل بر یک حیاط بزرگ و سه مجموعه فضایی در جبهه غربی، شمالی و شرق است و مجموعه غربی آن که مهمترین بخش خانه را تشکیل می‌دهد، شامل فضا‌هایی دو طبقه است که طبقه زیرین این قسمت از بنا، کارکرد مطبخ، انبار و زغال‌دانی داشته و طبقه دوم نیز شامل تالار، دو سه‌دری در طرفین تالار و دو پنج‌دری در کنار سه‌دری‌ها است.
تخریب سه‌دری واقع در جنوب تالار طی بمباران و ایجاد اتاقکی جدید به جای آن موجب از بین رفتن تقارن موجود در این قسمت از بنا شده و دسترسی به تالار از سطح حیاط توسط یک رشته پلکان سنگی میسر است؛ این تالار طی دوره قاجار و پهلوی چندین بار دستخوش تغییر و تحول شده است، به‌طوری‌که امروزه تنها تزئینات این تالار را قاب‌بندی سقف و در‌های منبت‌کاری شده آن، تشکیل می‌دهند.
از این تالار سه در به طرف بهارخواب رو به حیاط و دو در به فضا‌های کوچک حد فاصل تالار و سه‌دری‌ها باز می‌شود. در پشت تالار چند فضای مسکونی دیگر از جمله اتاقی موسوم به صندوق خانه وجود داشته که سقف آن فروریخته است.
جبهه شمالی وسیع‌ترین و مرتفع‌ترین قسمت مجموعه و مشتمل بر فضا‌هایی دو و سه طبقه، پنج حیاط و حوض‌خانه و طبقه اول بنا که دسترسی به آنها هم از حیاط اصلی و هم از حیاط‌های پشتی امکان‌پذیر است، فضا‌هایی با کارکرد انباری، مطبخ و نان‌پزخانه را تشکیل می‌دهد. طبقه دوم این جبهه شامل اتاق‌های مسکونی است که رو به حیاط اصلی و در پیرامون حیاط‌های مذکور ساخته شده است همچنین یک در، از شمال غرب منزل رو به حیاط اول باز می‌شود و از این حیاط توسط یک رشته پلکان می‌توان به فضایی پنج‌دری رسید که با فضا‌های طبقه دوم جبهه غربی در ارتباط بوده است.
راهرویی سرپوشیده رابط حیاط اول و حیاط دوم است که از حیاط دوم راهی به اندرونی‌های پشتی وجود داشته، اما به‌دلیل ایجاد پاساژ‌ها و خانه‌های مسکونی آثاری از آنها باقی نمانده است؛ جلوی دو فضای مسکونی رو به حیاط اصلی خانه، فضایی موسوم به حوض‌خانه وجود دارد. سقف این فضا تیرپوش و ستون سنگی خوش تراشی در جلوی آن قرار گرفته است. به‌واسطه فضایی سرپوشیده که در کنار چهار دری شرق حیاط دوم ایجاد شده، دسترسی به حیاط سوم امکان‌پذیر است.
از طریق دو رشته پلکان سنگی که یکی در گوشه شمال شرق و دیگری در گوشه جنوب شرق حیاط چهارم قرار گرفته‌اند می‌توان به فضا‌های مسکونی طبقه دوم دست پیدا کرد، اما آخرین حیاط (حیاط پنجم) که در حال حاضر قسمت بیرونی خانه را تشکیل می‌دهد، به عنوان مکانی جهت تدریس علوم حوزوی کاربرد داشته است. همچنین جبهه شرقی خانه مشتمل بر حمام، مخزن آب و فضا‌هایی موسوم به گاراژ است. پس از ورودی حمام، فضای چهار ضلعی سربینه قرار گرفته است.